Böbreklerin vücudumuz içerisindeki en önemli görevleri beslenme yoluyla aldığımız maddelerden artan kısımların atılmasıdır.
Bir atık sistemi gibi çalışan böbreklerimiz, besinlerden geriye kalan bölümleri düzenli bir şekilde vücudumuzdan dışarıya atarlar. Bu işlevleri ile de sağlıklı ve dengeli bir hayat sürebilmemiz için yaşamsal bir önem taşırlar. Böbreklerimizde zaman zaman oluşabilen ve çok farklı nedenlere bağlı olarak ortaya çıkan işlev bozukluğu durumları da görülebilir.
Bu bozuklardan en sık rastlanandan biri kronik böbrek yetmezliğidir. Böbrek yetmezliği, her iki böbreğin birden hiç çalışmadığı ya da fonksiyonlarını tam olarak yerine getiremediği durumlarda ortaya çıkar. İleri seviyelerinde atık ürünler ve fazla sıvılar vücuttan atılamaz ve birikir. Bu da vücutta toksinlerin çoğalmasına neden olur. Kanda üre ve kreatinin gibi maddeler yükselir, elektrolitlerin dengesi bozulur. Bu aşamada ise dengeli ve sağlıklı bir beslenme düzeni, tedavi için çok önemlidir. Yeterli ve uygun beslenme programı, kronik böbrek hastalıkları belirtileri ortaya çıktığında hastaların hayat kalitelerinin artırılmasında ve ortaya çıkabilecek farklı yan etkinlerin önlenmesinde temel faktörlerden biridir.
Böbrek hastalıklarında beslenme
Böbrek hastalıkları doğru tedaviler ve yaşam tarzında yapılacak değişiklikler ile önlenebilir. Bunun için ilaç ve diyaliz tedavilerinin yanında düzenli egzersiz programlarını takip etmek, ideal kiloya sahip olmak, doğru diyet programlarını izlemek, tuzu azaltmak, sigara ve alkolden uzak durmak, doğru ve dengeli beslenmek çok önemlidir.
Böbrek hastalıklarında beslenme programları, her hastaya göre farklılıklar gösterebilir. Her hastanın, doktoru veya diyetisyeni tarafından yazılan özel bir diyet programı ve tedavisi bulunur. Bunun dışında genel olarak dikkat edilmesi gereken durumlar, tüketilmesi ve tüketilmemesi gereken besinler şu şekildedir;
1. Protein
Proteinler genel olarak vücudumuzun büyümesi ve gelişmesi için gerekli olan doku onarımları içini hayati önem taşırlar. Vücudumuz tarafından doğal olarak oluşturulamayan ve ihtiyaç duyduğumuz proteinin gıdalardan alınması gerekir. Süt, peynir yumurta, et, kuru baklagiller bu besinlere örnektir. Böbrek fonksiyonları yetersiz olan bireylerde dışarıdan alınan bu protein grupları, zaman zaman dışarıya atılamaz. Bu da böbrek hastalıkları ile birlikte bulantı, kusma, halsizlik gibi şikayetlerin ortaya çıkmasına neden olur. Protein tüketim miktarı büyük önem taşımaktadır. Protein miktarı kişinin boyuna, kilosuna, böbrek hastalığı çeşidine- evresine, diyaliz çeşidine göre bireye özgü olarak değişiklikler gösterebilmektedir. Kişinin ne kadar protein tüketileceği doktor ve diyetisyenler tarafından belirlenecektir.
2. Tuz
Böbrek yetersizliğinde ortaya çıkan en somut durumlardan biri tuzun vücudumuzdan atılamamasıdır. Böbrek bu fonksiyonunu yerine getiremediği için alınan tuz vücutta birikir. Fazla tuz ise başta kalp hastalıkları ve tansiyon olmak üzere çok sayıda yan etki yapabilir ve hastalığı tetikleyebilir. Bunun önüne geçilmesi için tuz tüketiminin azaltılması ve bazı durumlarda durdurulması gerekir.
3. Kalsiyum ve fosfor
Böbrek hastalıkları belirtileri arasında en sık görülenlerinden bir diğeri de vücuttaki kalsiyum ve fosfor dengesinin bozulmasıdır. Böbrekler yeterli düzeyde çalışmadıklarında fosfor yükselirken, kalsiyum ise azalır. Bunun önüne geçmek için ilaç tedavileri uygulanabilir ancak beslenme düzeyinde yapılacak değişikliklerle de tedaviyi desteklemek önemlidir. Kalsiyum bakımından zengin olan peynir gibi gıdalar daha sık ve fazla tüketilirken, fosfor açısından içeriği yüksek olan balık gibi besinler az tüketilmelidir.
4. Su
Kronik böbrek hastalıklarında en önemli beslenme alışkanlığı su tüketimidir. Böbreklerin fonksiyon yetersizliklerinin önüne geçmek ve çalışmalarını hızlandırmak için yeterli su tüketimi hayati bir önem taşımaktadır. Kanda biriken üre, toksin ve diğer maddelerin atımını sağlamak için doktor kontrolünde alınması gereken sıvı miktarı hesaplanmalıdır. Sıvı miktarı, hastanın yaşı, genel sağlık durumu, hastalığın seviyesi vb. durumlara göre değişiklik gösterebilir.
5. Potasyum
Potasyum, kalp ve kasların doğru çalışması için görev üstlenen mineral gruplarından biridir. Kan içerisindeki potasyum değerlerinin çok yükselmesi ya da düşmesi farklı yan etkilere ve rahatsızlıklara neden olabilir. Böbrek hastalıklarının aşamalarında kandaki potasyum değerleri çok yükselebilir ve bu da çok sayıda yan etkiye neden olabilir. Bunun için potasyum açısından kuru yemişler, kuru baklagiller, kurutulmuş sebze ve meyveler, patates, havuç, mantar, muz, kavun gibi besinlerin tüketimine dikkat edilmelidir.
6. Yağlar
Tüm sağlıklı bireylerde olduğu gibi böbrek hastalığı olan kişilerde de günlük ihtiyaç duyulan enerjiyi sağlayan besin grubu yağlardır. Kronik böbrek hastalıklarında kan kolesterol düzeylerinin yüksek seviyede seyretmesi böbrek hasarını artırdığı için yağ tüketimine çok dikkat edilmedir. Böbrek hastalıklarında beslenme programlarında, çok farklı türlerde bulunan yağlar arasından zeytinyağı, fındık yağı, ayçicek yağı, mısırözü ya da soya yağı gibi sıvı olanları tercih edilmelidir. Hayvansal kaynaklı yağ ve kolesterolü yüksek oranda içeren besinlerden mümkün olduğunca uzak durulmalıdır.
Böbrek hastalıklarında beslenmede neler yapılması ve yapılmaması gerekiyor?
Yapılması gerekenler
* Tuzsuz gıdalar tüketin.
* Öğün atlamayın. Az ölçülerde ama sık sık beslenmeye özen gösterin.
* Sıvı kontrolünü sağlamak için küçük ölçekli bardaklar kullanın.
* Düzenli spor ve egzersizi yaşam tarzı olarak seçin.
* Doktorunuz verdiği diyete uygun şekilde; potasyum, fosfor, sodyum ve protein dengesini gözeterek beslenin.
* Sebzelerin pişirme yöntemlerini sağlıklı olanlardan seçin.
Yapılmaması gerekenler
* Konserve ya da salamura tuzlu et, balık vb. ürünler tüketmeyin.
* Sucuk, salam, sosis gibi işlenmiş gıdalar yemeyin.
* Et ve tavuk suyu tabletlerinden uzak durun.
* Böbrek, beyin, dalak, ciğer, dil, yürek gibi sakatatları tüketmeyin.
* Hazır ve paketli gıdalardan mümkün olduğunca uzak durun.
* Salça vb. tuzlu gıdaları dengeli tüketin.
* Mayalı yiyecekleri tercih etmeyin.
* Ceviz, fındık, fıstık, badem, yer fıstığı gibi yağlı tohumları minimuma indirin.
